Đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ ở Việt Nam, góp phần đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động, làm thay đổi sự phân bố dân cư, lao động.
Nhưng trong quá trình này cũng gặp phải nhiều thách thức do biến đổi khí hậu, vì vậy vấn đề đặt ra là phải có giải pháp phát triển bền vững nhằm thích ứng với những thay đổi mới giai đoạn hiện nay.
Đây cũng là chủ đề chính trong chương trình hội thảo “Đô thị hóa của Việt Nam trước những thách thức mới của biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh do Bộ Xây dựng phối hợp với Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Việt Nam, Hiệp hội các Đô thị Việt Nam phối hợp tổ chức tại Hà Nội vào Ngày đô thị Việt Nam, 8/11.
Đô thị đối diện nhiều thách thức
Phát biểu khai mạc hội thảo, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng cho biết, trong gần 35 năm đổi mới, quá trình đô thị hóa của Việt Nam đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tỷ lệ đô thị hoá tăng nhanh, đến nay đạt khoảng 40%, với 870 đô thị phân bố tương đối đều trên cả nước. Đô thị hóa từng bước gắn kết với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là một trong những nhân tố then chốt quyết định thành công của quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao năng suất lao động giữa các vùng và cả nước.
Khu vực đô thị không chỉ tạo ra tăng trưởng GDP mà còn góp phần tích cực vào chuyển dịch mô hình tăng trưởng trong dài hạn, đóng vai trò trung tâm thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, văn hóa, nghệ thuật, giáo dục, đào tạo và y tế. Tạo nên sự phát triển hài hòa giữa các khu vực, giải quyết vấn đề về nông nghiệp, nông thôn.
“Bên cạnh những kết quả tích cực, phát triển đô thị tại Việt Nam còn hạn chế, số lượng đô thị tăng nhưng chất lượng chưa được quan tâm đúng mức. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội không đồng bộ, quá tải. Tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng, việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên, năng lượng thiếu hiệu quả, gây phát thải lớn. Hệ thống đô thị cũng đang phải đối diện với những thách thức mới nảy sinh do tác động của biến đổi khí hậu và đại dịch Covid-19, đặt ra nhiều vấn đề mới trong công tác quy hoạch, xây dựng, phát triển hiện nay” – Thứ trưởng Lê Quang Hùng cho hay.
Nâng cao năng lực thích ứng
Theo Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam Trần Ngọc Chính, những thách thức mới trong phát triển đô thị tại Việt Nam, trong các đợt dịch bùng phát vừa qua, việc trưng dụng dự án nhà tái định cư, trường học, sân vận động, khu liên hợp thể thao… để làm nơi cách ly, lập bệnh viện dã chiến thu dung, điều trị cho bệnh nhân mắc Covid-19, việc phải đối mặt với những tác động ngày càng tồi tệ của biến đổi khí hậu, cho thấy cần phải giải bài toán cân bằng nhu cầu sử dụng đất đai, có không gian dự trữ, được sử dụng linh hoạt trong trường hợp xảy ra rủi ro thiên tai, dịch bệnh với quy mô lớn. Đây là điều mà nhà quy hoạch cần phải quan tâm trong quá trình lập quy hoạch, phát triển đô thị.
“Để phát triển bền vững, giảm thiểu thảm họa thiên tai, dịch bệnh, công tác quy hoạch, tổ chức không gian đô thị đòi hỏi phải có cái nhìn tổng thể, lồng ghép yêu cầu mới trong quy hoạch, phát triển đô thị trên cả 3 khía cạnh kinh tế – xã hội và môi trường. Nguyên tắc chung là phải nâng cao năng lực thích ứng, bằng cách định hướng phát triển hài hoà, phù hợp với điều kiện tự nhiên trong mọi lĩnh vực” – ông Trần Ngọc Chính nhìn nhận.
Các chuyên gia đều chung quan điểm, để tăng sức đề kháng cho hệ thống đô thị, đặc biệt là đô thị nhỏ, phi tập trung, mật độ dân cư thấp, cần xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội phát triển theo hướng văn minh, hiện đại. Về tiêu chuẩn quy hoạch, thiết kế khu dân cư đô thị phải tính yêu cầu về hệ số sử dụng đất, bao gồm tỷ lệ diện tích sàn (FAR), mật độ xây dựng, tỷ lệ không gian xanh… đảm bảo đủ không gian xanh, giải trí cho người dân, không gian sơ tán trong trường hợp khẩn cấp. Riêng những thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, cần nhanh chóng thúc đẩy khu đô thị vệ tinh, nơi có điều kiện phát triển mới theo hướng xanh, bền vững, mang lại nhiều giá trị sống tốt hơn cho con người và tạo cơ hội giãn dân ra khỏi khu vực nội đô.
Tại hội thảo, chuyên gia phát triển đô thị trong và ngoài nước cũng đã cùng chia sẻ kinh nghiệm, bài học thực tiễn, nhận diện một cách toàn diện hơn về thách thức mới đối với đô thị từ biến đổi khí hậu, thiên tai dịch bệnh, đóng góp ý kiến nhằm xây dựng, cải tạo, tái thiết đô thị Việt Nam với giải pháp đủ mạnh để chống chịu tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, đặc biệt là đại dịch Covid-19.
