Vợ chồng nhà Napier đang kỷ niệm 38 năm ngày cưới bằng chocolate và xem chương trình tivi yêu thích lúc đêm khuya trong lúc một cơn bão mùa đông sắp đổ bộ.
Họ dự định trú bão trong ngôi nhà nhỏ ở Galveston, Texas. Xây dựng chỉ một năm sau thảm họa thiên nhiên chết chóc nhất trong lịch sử nước Mỹ, siêu bão năm 1900, như nhiều ngôi nhà xung quanh nó được thiết kế để tỏa nhiệt chứ không phải để giữ nhiệt,
Nhưng ông bà Napier nghĩ rằng họ đã chuẩn bị sẵn sàng đối phó với cơn bão. Họ có 6 máy sưởi 1.500 watt, và khi không khí lạnh tràn vào, ngôi nhà của họ sẽ cực kỳ dễ chịu ở khoảng 20 độ C.
Bà Shirley ngả người trên chiếc ghế dài trong phòng khách. Ông Steven ngồi trong chiếc ghế bành da lộn. Lúc này là rạng sáng ngày 15/2, đèn bỗng phụt tắt.
Tình trạng cúp điện xảy ra vài tháng một lần và nguồn điện luôn hoạt động trở lại khá sớm. Lần này, họ không có lý do gì để bất an. Bà Shirley, ở tuổi 68, bị thấp khớp và phải đi lại nhờ vào các khung trị liệu.
Hai người thảo luận việc có nên ra xe hơi để làm ấm cơ thể hoặc đi thuê phòng nhà nghỉ. Nhưng cơn bão có thể đến bất cứ lúc nào. Điều này quá mạo hiểm. Họ quyết định đặt các tấm phủ có thể lên giường, xuống giường và ôm chặt nhau. Sáng hôm sau, ông Steven sẽ ra xem xét máy phát điện.
Họ đi ngủ lúc 3h. Khoảng 8h30, mọi thứ trong nhà đều như đã đóng băng. Bà Shirley choàng nhiều đồ có thể lên người, song vẫn bị ớn lạnh, thở khò khè.
Ông Steven vào bếp, nghe điện thoại của một người hàng xóm gọi hỏi thăm. “Quay lại phòng ngủ, tôi thấy bà ấy nằm bình thản, mắt bà mở. Tôi gọi nhưng không đáp. Bà ấy không còn thở”.
Khi được đưa đến Bệnh viện Đại học Texas Medical Branch, thân nhiệt của bà Shirley xuống 32 độ C, thấp hơn thân nhiệt của người bình thường tới 4 độ. Theo giấy chứng tử, bà đã chết vì “chấn thương não thiếu oxy do nhồi máu cơ tim”. Song ông Steven khẳng định chính cái lạnh tàn bạo đã giết chết vợ ông. Sự hạ thân nhiệt đã khiến trái tim bà ngừng đập.
Đầu tháng 3, ông Steven đệ đơn kiện công ty tiện ích phục vụ khu vực mình sống, rằng không chuẩn bị ứng phó với cơn bão. “Thay vì cảnh báo khách hàng, họ chỉ tắt điện vào giữa đêm và khiến người ta chết”, ông nói.
Thẩm phán đã yêu cầu mở cuộc điều tra để quyết định có thể truy tố hình sự với các đơn vị cung cấp năng lượng địa phương, hoặc “các đại lý, quản lý cấp cao của họ về những cái chết của người Galveston trong cơn bão”.
“Các xác chết đang được đếm và công lý cần phải trả lời liệu bất kỳ hoặc tất cả những người đã chết vì tai nạn này là nạn nhân của vụ giết người, ngộ sát hay tội giết người do cẩu thả”, thẩm phán chất vấn trong đơn khiếu nại viết thay mặt người dân.
Vào lúc 1h25 sáng 15/2, trong khi ông bà Napier đang ăn chocolate và xem tivi, thông báo chính thức đầu tiên về việc mất điện xuất hiện dưới dạng một dòng twitter: “Việc cắt điện luân phiên đang được tiến hành để giảm tải cho hệ thống điện”, ERCOT, doanh nghiệp cung cấp điện đăng thông báo.
Văn phòng Quản lý Khẩn cấp của quận, gửi tin nhắn twitter này cho 11.600 người theo dõi, cùng với thông tin bổ sung mà họ đã vội vã thu thập từ các tiện ích phục vụ quận: Tình trạng mất điện liên tục có thể kéo dài.
Lúc cao điểm của tình trạng mất điện trên toàn tiểu bang, vào 11h ngày 16/2, khoảng 94% cư dân của quận Galveston không có điện, trong khi ở quận Harris là 18%, 44% ở quận Travis. Nhiều người trải qua hơn 72 giờ không điện, đồng nghĩ không có hệ thống sưởi trong điều kiện thời tiết đóng băng.
Người Galveston đã quá quen với việc đối phó với thảm họa và thường cố gắng làm mọi thứ nếu họ được cảnh báo về những gì phải đối mặt. Các quan chức địa phương có thể đã ra lệnh sơ tán những người dễ bị tổn thương nhất, như họ làm trước các cơn bão. Họ có thể đã nhắn tin cho mọi điện thoại di động trong quận với một cảnh báo. Họ có thể đã thiết lập những nơi trú ẩn với máy phát điện khẩn cấp để cung cấp năng lượng cho máy sưởi. Nhưng lần này, không có cảnh báo gì. “Chắc họ luôn tưởng chỉ vài phút nữa là sẽ có điện”, ông Steven nói.
Ngày 25/3, tiểu bang đã ban hành báo cáo về số người chết liên quan đến cơn bão mùa đông vừa qua. Hầu hết trường hợp tử vong là do hạ thân nhiệt, nhưng cũng có trường hợp tử vong do tai nạn xe cộ trên đường băng giá, ngộ độc khí carbon monoxide, hỏng hóc thiết bị y tế, ngã và hỏa hoạn.
Giám định viên y tế của quận Galveston xác định cuộc khủng hoảng năng lượng tháng 2 là nguyên nhân của ít nhất 4 trường hợp tử vong. Đó là cơ sở cho khiếu nại hình sự của thẩm phán quận này.
Trường hợp tử vong khác của Galveston là phụ nữ 89 tuổi ở cùng khu phố với vợ chồng nhà Napier. Bà cụ cũng không thể đi lại vì chứng viêm khớp và chìm trong chứng mất trí nhớ, được bác sĩ chỉ định sử dụng oxy bổ sung khi ngủ. Nhà bà bị mất điện vào khoảng 9h30’ ngày 15/2. “Bà ấy không có bình dưỡng khí, và trời rất lạnh. Chúng tôi đắp khoảng năm cái chăn trên người bà ấy và tất cả đã đóng băng sau 18 giờ cắt điện”, cháu gái nạn nhân kể lại. Bà qua đời ít giờ sau khi có điện trở lại.
Hai cán bộ thực thi pháp luật khác của Texas đã mở các cuộc điều tra song cũng cảnh báo, rất ít cuộc điều tra liên quan đến thảm họa gây ra từ hành vi của các doanh nghiệp dẫn đến truy tố hình sự và kết án. Những cuộc điều tra có kết quả như vậy, thường phải có sức nặng đặc biệt.
Một trường hợp như vậy đã xảy ra tháng 6 năm ngoái. Tập đoàn điện lực khổng lồ Pacific Gas & Electric đã nhận 84 tội ngộ sát vì đường dây truyền tải của họ đã châm ngòi cho đám cháy Camp Fire 2018, vụ cháy rừng chết người nhiều nhất ở California. Nhưng công ty chỉ phải trả 3,5 triệu USD tiền phạt như một phần của lời xin lỗi.
Thẩm phán của vụ án trên nói rằng nếu tập đoàn này là một “con người thực sự”, bản án sẽ là 90 năm tù. “Nhưng rất hiếm khi xảy ra các thủ tục hình sự chính thức chống lại các tập đoàn. Hầu như không có ai bị giam giữ và kết quả phổ biến nhất là một số loại chương trình do công ty tài trợ, một khoản tiền phạt”.
Khó đưa ra cáo buộc hình sự nhưng các nhà chức trách Galveston cảm thấy buộc phải hành động. Một luật sư cho biết, người dân ở đây rất tự lập. Họ thường nói, nếu định sống ở đây bạn đôi khi cần chuẩn bị cho việc sinh tồn một mình.
“Nhưng tự cung tự cấp có giới hạn của nó”, vị này nhận định. “Nạn nhân của những vụ mất điện chết người này không nhận được bất cứ cảnh báo, trợ giúp, mà còn bị tước đi điều kiện sinh tồn cơ bản trong lúc cam go nhất”.
